Sylwetka miesiąca: Wrzesień 2008: WOJCIECH PSZONIAK

Polski aktor teatralny i filmowy, pedagog.
Urodzony 2.05.1942 we Lwowie.
Stad wraz z rodzicami, krótko po zakończeniu wojny, przeniósł się do Gliwic, gdzie jego ojciec rozpoczął pracę na Politechnice Śląskiej. Początkowo interesowała go muzyka. Grał w orkiestrze wojskowej podczas dwuletniej nauki w szkole kadetów. W 1958 podjął naukę w średniej Szkole Muzycznej w Bytomiu w klasie oboju, rok potem zaczął grać na saksofonie w Jazz Klubie Politechniki Śląskiej. W latach 1960-64 występował w Studenckim Teatrze Poezji (STEP) przy tejże uczelni. W 1964 rozpoczął studia na Wydziale Aktorskim krakowskiej PWST, które ukończył w 1968. Podczas studiów był jednym z założycieli Teatru STU. Po ich ukończeniu przez cztery lata występował na deskach Starego Teatru w Krakowie, gdzie stworzył znakomite kreacje m.in. w szekspirowskich przedstawieniach Konrada Swinarskiego: Puka w Śnie nocy letniej i Parollesa we Wszystko dobre, co się dobrze kończy oraz w słynnej Wajdowskiej inscenizacji Biesów Fiodora Dostojewskiego w roli Piotra Wierchowieńskiego. W 1972 przeniósł się do Warszawy. Przez dwa lata występował w Teatrze Narodowym, m.in. rola Chlestiakowa w gogolowskim Rewizorze w reżyserii Adama Hanuszkiewicza. W latach 1974-80 grał w Teatrze Powszechnym, m.in. kreacja Robespierre’a w Sprawie Dantona Stanisławy Przybyszewskiej w reżyserii Andrzeja Wajdy. Był także wykładowcą w stołecznej PWST i aktorem kabaretu „Pod Egidą”. W filmie debiutował w 1970 niewielką rolą w Twarzy anioła Zbigniewa Chmielewskiego. Spotkanie na planie filmowym z Andrzejem Wajdą zapoczątkowało długoletnią twórczą współpracę i szereg znakomitych kreacji wysoko ocenionych, zarówno przez krytykę jak i widzów, m.in. Jeszue w Piłacie i innych (1971), dziennikarz i Stańczyk w Weselu (1972), Moryc Weit w Ziemi obiecanej (1974, nagroda na FPFF w Gdańsku), Robespierre w Dantonie (1983, nagroda na MFF w Montrealu), tytułowa postać w Korczaku (1990). Po premierze Ziemi obiecanej występy w teatrze w Nanterre pod Paryżem. Od 1978 z powodzeniem występuje zarówno w teatrach jak i filmach francuskich, sporadycznie angielskich, od 1980 mieszka na stałe w Paryżu. W swoim dorobku filmowym ma także szereg znakomitych kreacji u innych reżyserów, m.in. główna rola w Skazanym (1975, A. Trzos-Rastawiecki), doktor Margleski w Szpitalu Przemienienia (1978, E. Żebrowski), Josefe w Austerii (1982, J.Kawalerowicz), nominowana do Feliksa rola żebraka Kajetana w filmie Nokturn – miłość mnie okłamała (1988, F. Lehner), główna rola kandydata na prezydenta w Bajlandzie (2000, H. Dederko). Pszoniak doskonale czuje się zarówno w rolach komediowych, jak i dramatycznych. W 1998 na ul. Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto jego gwiazdę w Alei Gwiazd.

Filmografia (tylko filmy kinowe wyświetlane w Polsce):

1970 – Twarz anioła, reż. Z. Chmielewski
1971 – Piłat i inni (Pilatus und andere; prod. RFN), reż. A. Wajda
1972 – Diabeł, reż. Andrzej Żuławski
Przeprowadzka, reż. Jerzy Gruza
Wesele, reż. A. Wajda
1974 – Gniazdo, reż. Jan Rybkowski
Ziemia obiecana, reż. A. Wajda
1975 – Obrazki z życia (nowela Spór), reż. Andrzej Kotkowski
Skazany, reż. Andrzej Trzos-Rastawiecki
1976 – Motylem jestem czyli romans czterdziestolatka, reż. J. Gruza
Smuga cienia (The Shadow Line; prod. Polska- Anglia, reż. Andrzej Wajda
1977 – Rekolekcje, reż. Witold Leszczyński
Sprawa Gorgonowej, reż. Janusz Majewski
1978 - Szpital Przemienienia, reż. Edward Żebrowski
1979 – Aria dla atlety, reż. Filip Bajon
Blaszany bębenek (Die Blechtrommel; prod. RFN-Francja), r. Volker Schlondorff
Golem, reż. Piotr Szulkin
1980 – Olimpiada 40, reż. A. Kotkowski
1981 – Okno, rez. Wojciech Wójcik
Spokojne lata, reż. A. Kotkowski
1982 – Austeria, reż. Jerzy Kawalerowicz
Limuzyna Daimler-Benz, reż. F. Bajon)
1983 – Danton; prod. Polska-Francja, reż. A. Wajda
1985 – Gorzkie żniwa (Bitttere Ernte; prod. RFN), reż. Agnieszka Holland
1988 – Czerwona Wenecja (Rouge Venize; prod. Francja-Włochy), r. Etienne Perier
Nokturn – miłość mnie okłamała (Notturno ), prod. (Francja – Niemcy), r. Fritz Lehner
Zabić księdza (To Kill A Priest; prod. USA-Francja), r. A. Holland
1990 – Korczak, reż. A. Wajda
1992 – Kiedy rozum śpi , prod. Polska-Francja, reż. Marcin Ziębiński
1995 – Wielki Tydzień, reż. A. Wajda
1997 – Brat naszego Boga, reż. Krzysztof Zanussi
2000 – Bajland, reż. Henryk Dederko
2003 – Zmowa milczenia (Le pacte du silence; prod. Francja), reż. Graham Guit
2006 – Strajk (Strajk. Die Heldin von Danzig; prod. Niemcy-Polska), reż. V. Schlondorff
2007 – Nadzieja, reż. Stanisław Mucha
2008 – Mniejsze zło, reż. Janusz Morgenstern
                                                                                      mozaika.org.pl